درياچه و تالاب بين‌المللي هامون بزرگترين درياچه آب شيرين و سومين درياچه بزرگ ايران پس از خزر و اروميه، هفتمين تالاب بين‌المللي جهان و يكي از ذخيره‌گاه‌هاي زيست كره در ايران است.
به گزارش ايرنا درياچه و تالاب بين‌المللي هامون بزرگترين درياچه آب شيرين و سومين درياچه بزرگ ايران پس از خزر و اروميه، هفتمين تالاب بين‌المللي جهان و يكي از ذخيره‌گاه‌هاي زيست كره در ايران است.
تالاب بين المللي هامون واقع در شمال استان سيستان و بلوچستان از سه درياچه كوچك به نام‌هاي هامون پوزك، هامون سابوري(صابوري) و هامون هيرمند تشكيل شده كه در زمان فراواني آب به هم مي‌پيوندند و درياچه مشترك هامون بين افغانستان و ايران را تشكيل مي‌دهند.
رودخانه هيرمند شريان اصلي ورود به هامون است و رودخانه‌هاي خاش‌رود، فراه رود، هاروت‌رود، شوررود، حسين‌آباد و نهبندان نيز به اين تالاب مي‌ريزند.
وسعت درياچه هامون در زمان پرآبي پنج هزار و ۶۶۰ كيلومترمربع است كه از اين سطح سه هزار و ۸۲۰ كيلومترمربع متعلق به ايران و بقيه در خاك افغانستان است.
درياچه هامون وابسته به رودخانه هيرمند است و اين وابستگي باعث شده تا هرگونه نوسانات در ميزان آب آن، مشكلاتي را براي كل سيستم به وجود آورد.
تالاب هامون در چهارمين كنگره جهاني ذخيره‌گاه‌هاي زيست‌كره كه روزهاي پاياني سال ۹۴ در ليما پايتخت پرو برگزار شد، از سوي سازمان جهاني يونسكو به عنوان ذخيره‌گاه زيست كره ثبت شد و بدين ترتيب تعداد ذخيره‌گاه‌هاي زيست‌كره در ايران به ۱۲ مورد افزايش يافت.
تالاب بين المللي هامون در زمان پرآبي يكي از تالاب هاي مهم دنيا و بزرگترين درياچه آب شيرين در سراسر فلات ايران محسوب مي شود.
بارندگي‌هاي خوب اواخر پارسال و اوايل امسال در حوضه آبريز هيرمند و هامون سبب جاري شدن سيلاب در رودخانه هيرمند تنها شاهرگ حياتي سيستان و آبگيري بخش هايي از تالاب هامون و شادماني صيادان، كشاورزان و دامداران شد.
ماندگاري و حيات تالاب هامون، اين پهنه آبي جنوب شرق كشور متاثر از جريانات ورودي رودخانه هيرمند از كشور افغانستان است كه در صورت كاهش يا قطع آن، تاثير بسزايي بر اكوسيستم تالاب و به طبع آن حيات موجودات زنده ساكن در آن از جمله ماهيان و مردم منطقه دارد.
كاهش حجم آب تالاب به هر دليل، سبب بروز تلفات آبزيان و از جمله ماهيان ساكن در آن خواهد شد و اين حقيقتي غير قابل گريز است زيرا ماهي براي حيات، به آب نياز دارد و خشك شدن پهنه گسترده درياچه هامون كه با قطع آب ورودي، تشديد گرماي هوا و وزش بادهاي موسمي منطقه شدت ناگهاني بخود مي گيرد، تلفات گونه هاي جانوري و از جمله آبزيان را به صورتي گسترده موجب مي شود.
حتي در دهه هاي گذشته كه حجم آبي درياچه بالغ بر ۱۰ ميليارد متر مكعب مي رسيد و۱۰۰ درصد سطح تالاب را فرا مي گرفت، خشك شدن سطح وسيعي از تالاب در اواخر تابستان حادث مي شد و ماندگاري آب تنها در قسمت هاي عميق تالاب تحت عنوان رونگ‌ها، چونگ‌ها و كف هامون صابوري كه داراي عمق بيشتري بود مشاهده مي شد.
در سال هاي اخير و با توجه به قهر طبيعت، دستكاري هاي انساني و در نتيجه كاهش قابل توجه ورودي آب از رودخانه هيرمند و ساير مبادي به تالاب هامون، به ندرت ۵۰ درصد سطح تالاب آبگيري مي شد و معمولا قبل از اتمام فصل بهار عملا جريان آب ورودي به تالاب قطع كه اين حجم آبي نيز با توجه به وزش بادهاي ۱۲۰ روزه منطقه سيستان (خرداد تا شهريورماه) سبب پخش شدن آب در سطح خشك تالاب شده و نيز افزايش دماي هوا سرعت خشك شدن تالاب را بيشتر مي كرد.
خشك شدن بستر تالاب به مرور سبب بروز تلفات آبزيان ماكول و غيرماكول در زماني زودتر و سطحي وسيع تر مي شود.
اين شرايط ايجاب مي كند براي بهره برداري بهينه از اين منبع ارزشمند حداكثر برنامه ريزي انجام شود تا ميزان تلفات حاصل از خشكسالي به حداقل ميزاني كه توان انساني اجازه و امكان مي دهد برسد.
مديركل شيلات سيستان و بلوچستان (آب‌هاي داخلي) در گفت‌وگو با خبرنگار ايرنا اظهار داشت: به منظور بهره برداري حداكثري از فرصت آبگيري تالاب هامون، اين اداره كل برنامه هايي را تدوين و متناسب با شرايط، عملياتي كرده كه بهره برداري خوراكي از ماهيان ماكول با وزن مناسب، استفاده هاي آبزي پروري از بچه ماهيان ماكول و ايجاد فرصت درآمد و اشتغال از ماهيان هرز از جمله اين اقدامات است.
عيسي ميراني‌شاهرودي گفت: اين اقدامات به روش هاي گوناگوني مانند ساماندهي و تجهيز گروه هاي صيادي با ادوات صيد براي صيد ماهيان خوراكي با وزن مناسب و عرضه به بازار مصرف و تلاش و هدايت براي فرآوري و بسته بندي ماهيان ماكول صيد شده با هدف ايجاد ارزش افزوده و در نهايت ايجاد فرصت صادرات به ساير استان ها و جلوگيري از افت قيمت و ساماندهي، تجهيز (با تور، كپسول اكسيژن، مخازن حمل و مانومتر) و آموزش گروه هاي صيادي و همراه كردن نيروهاي كارشناسي جهت صيد بچه ماهيان خوراكي و انتقال به استخرهاي پرورشي اجرا مي شود.
وي افزود: ساماندهي گروه هاي صيادي مناطق مختلف تالاب هامون براي مديريت مناطق بحراني و در خطر خشك شدن، ساماندهي نيروهاي ستادي ادارات شيلات شهرستان هاي حوزه اين تالاب براي سركشي و نظارت مستمر بر فعاليت هاي صيادي در تالاب هامون حوزه استحفاظي و نيز رصد وضعيت صيد و صيادي در مناطق بحراني تالاب هامون، پيگيري و هماهنگي با اداره كل دامپزشكي سيستان و بلوچستان جهت ارسال ماهيان صيد شده از تالاب به بازارهاي خارج از استان و پيگيري دريافت حق آبه شيلاتي و رهاسازي به موقع حق آبه زيست محيطي با لحاظ نيازهاي بخش صيادي از ديگر روش ها است.
مديركل شيلات سيستان و بلوچستان (آب‌هاي داخلي) بيان كرد: بديهي است مديريت و بهره برداري اين گستره عظيم و نعمت ارزشمند الهي نيازمند ياري و همفكري تمامي صاحب نظران و دلسوزان است و اين اداره كل با قدرداني از تمامي زحمت كشان و دغدغه مندان اين عرصه، خود را نيازمند و ملزم به اخذ دانش، تجربه و بهره گيري از همراهي ها و همكاري هاي مردمي مي داند.